Ludy zamieszkujące Półwysep Iberyjski pojawiły się w historii kiedy inne ludy przybyły na ich wybrzeża, przynosząc nowe i bardziej zaawansowane formy kulturowe. Te ludy pochodziły ze wschodnich brzegów Morza Śródziemnomorskiego. Wiadomo, że ludność półwyspu miała bardzo zalążkowy rozwój techniczny. Wraz z kontaktem, najpierw z Fenicjanami, później z Grekami i Kartagińczykami, ludy Półwyspu iberyjskiego rozpoczęły powolny proces, którego efekty organizacyjne czy kulturowe są widoczne od XI-X w. p.n.e., po osiedleniu się Fenicjan w północnoafrykańskich enklawach.
Z pewnością, przemiana kulturowa nie dosięgła wszystkich ludów półwyspu. Ludność z północy i z Mesety pozostawała bez wpływów przybyłych kultur, aż do przybycia Rzymian. Natomiast wspólnoty południowe i wschodnie rozpoczęły proces przemian, dzięki którym stały się społeczeństwem o wiele bardziej złożonym, właczając elementy zewnętrzne, które przyczyniły się do stworzenia ich własnej kultury.
Fenicjanie na Półwyspie
Chociaż nie ma zgody między historykami odnośnie dokładnej daty przybycia Fenicjan na wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego, większość przyjmuje, że miało to miejsce w pierwszej połowie XII w. p.n.e. Ci Fenicjanie do IX w. p.n.e. utrzymywali sporadyczne kontakty: interesowały ich metale z południa: miedź, cyna i srebro.
Stałe osiedlanie się Fenicjan dokumentuje się od IX w. p.n.e. i osiedlają się oni na wybrzeżu, po obu stronach Cieśniny Gibraltarskiej.
Wszystkie one miały wspólne cechy charakterystyczne: prostokątne plaże, dobre kotwicowisko, były położone blisko ujścia rzek, itp. Cechy te sprawiały, że miejsca te były łatwe w obronie i wygodne dla żeglarzy.
Istotne było założenie Gadir (teraz Kadyks, Cádiz po hiszp..), którego usytuowanie strategiczne było zgodne z wyborem jego boga, Melqarta, jak mówi starożytna wersja. Obok miasta wybudowano świątynię dla boga, który był dla nich obrońcą i porównywany jest do Herkulesa. Oddawano mu hołd aż do wprowadzenia chrześcijaństwa. Z Kadyksu kontrolowano nie tylko atlantycką drogę handlowych, lecz także handel na zachodniej część Morza Śródziemnego, jak również administrację ziemi uprawnych wewnątrz Półwyspu.
Najbardziej oczywistą przyczyną zakładania koloni były, jak wspomnieliśmy, bogactwa mineralne. Jednak takie enklawy pełniły również funkcję logistyczną oraz centrów kontrolnych, były także wsparciem dla żeglugi. Natomiast zainteresowanie Fenicjan handlem pozwoliło im poznać obszary coraz bardziej oddalone od
ich miasta, na co wskazują ich częste rejsy po Atlantyku.
Dzięki znaleziskom takim jak ceramika, klejnoty i inne przedmioty, wiemy o istnieniu kwitnącej oligarchii. Mało wiadomo natomiast o kulturze fenickiej i o relacjach z ludami zamieszkującymi te tereny.
Od VI w. p.n.e. rozpoczął się kryzys spowodowany zmniejszoną obecnością Fenicjan w starych enklawach i radykalnym zmniejszeniem importu z wschodniego obszaru śródziemnomorskiego.
Tartessos
Tajemnica, która otacza Królestwo Tartessos, oparta jest bardziej na domysłach, niż na dokładnych informacjach,
jakie mamy o nim . Nieznany jest obszar na jakim rozprzestrzeniało się królestwo, ani jego skład etniczny i kulturowy. Poprzez mało precyzyjne wzmianki w dziele „Ora Maritima” i w innych dziełach, dostrzega się mityczny charakter, jaki miało to królestwo dla starożytnych ludzi.
Tartessos uznawane było za bogate w złoto, srebro i cynę. Jest to jedną z przyczyn do stworzenia legendy o tym królestwie. Potęga Tartessos, ogromne bogactwa i bohaterscy królowie. Źródła greko-łacińskie opisują organizację polityczną Tartessos jako monarchiczną. Niektórzy królowie mają charakter legendarny: Gerion i jego potomek Norax są związani z mitami o podróżach Herlesa, natomiast Gargoris i Habis są przedstawiani jako bohaterzy, którzy odkryli uprawę.
